İŞ HİJYENİ VE ÖLÇÜMLERİ NEDİR?
İş hijyeni ile tüm çalışanların fiziksel, ruhsal ve sosyal iyilik hallerini en yüksek düzeye getirmek ve bu düzeyi sürdürmek, çalışma ortamı ve çalışma koşullarının yol açabileceği sağlık sorunlarını ortaya koymak ve sağlığı bozabilecek her türlü etkene karşı çalışanları korumak ve işyerlerinde teknik korunma önlemleri alarak kişisel etkinliğin-konforun sağlanması, çalışma ortamında bulunan sağlık risklerine karşı teknik tedbirler dahil korunma tedbirlerinin alınması hedeflenir. İş hijyeni ölçümleri ile çalışma ortamında bulunan, çalışanların sağlığını olumsuz yönde etkileyebilecek her türlü fiziksel ve kimyasal etkenlerin nicelik ve nitelik tayini yapılır. Meslek hastalıkları ve iş kazalarının minimize edilebilmesi için işyerlerindeki zararlı etkenlerin tespiti son derece önemlidir.
İş hijyeni ölçümleri parametre kapsamı olarak kimyasal faktörler ve fiziksel faktörler olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Kimyasal faktörler kapsamına giren ölçüm parametrelerinin başlıcaları uçucu organik bileşikler, formaldehit, inorganik asitler ve ağır metaller olarak adlandırılabilir. Fiziksel faktörleri kapsayan ölçüm parametrelerinden bahsedecek olursak eğer bunları gürültü, termal konfor, aydınlatma, titreşim, toz ve aerosol ölçümleri olarak gruplandırabiliriz.
Söz konusu faktörlerin ölçümleri iki türde gerçekleştirilebilir ve bu türler kişisel maruziyet ölçümü ve ortam ölçümü olarak adlandırılır. Kişisel maruziyet ölçümleri yapılan işin çeşidi, maruz kalınan faktörü ve maruziyet süresi dikkate alınarak yapılan ölçümlerdir. Ortam ölçümleri ise işin sürekli yapılmadığı çalışma ortamlarında, gerekiyorsa çalışanların işyerinde maruziyetlerinin değerlendirilmesi için kullanılan ve maruziyetin en yüksek olabileceği sabit bir noktadan alınan ölçümlerdir.
UÇUCU ORGANİK BİLEŞİK (VOC) ÖLÇÜMÜ VE TAYİNİ:TOZ ÖLÇÜMÜ VE TAYİNİ:
Uçucu organik bileşikler (VOC) çoğu renksiz,kokusuz, olan çeşitli sıvı gazlardan oluşan bir gruptur. VOC’ler alçak atmosferde ozon tabakasını oluşturmak için diğer çevre kirleticler ile tepkimeye girerek tehlikeli sonuçlar oluşturur. Yüksek oranda bulunan VOC’ler plastik,lastik v.b gibi doğaya zarar vermekle beraber insan sağlığına doğrudan zarar vererek karsinojene sebep olabilir.
İşyeri ortamında bulunan havadaki uçucu organik bileşiklerin tayini için, yetkilendirilmiş personel tarafından ortam havasından ölçüm türüne göre örnekleme pompası yardımıyla numune(ler) alınmaktadır. Laboratuvarımıza ulaşan numuneler, Gaz Kromatografi cihazıyla TS IS 16200-1 standardında belirtilen metoda uygun olarak analiz edilerek Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik EK-1’e göre değerlendirilir ve mg/m³ cinsinden rapor halinde sunulur.
TOZ ÖLÇÜMÜ VE TAYİNİ:
Toz; tane büyüklüğü 300 mikron veya daha küçük olan, kimyasal ve fiziksel özellikleri kendisini oluşturan maddenin yapısına benzeyen ve uzunca bir süre havada asılı olarak durabilen maddeciklerdir. Ortam havasında bulunan tozlar, kimyasal dumanlardan, biyolojik kirletici olan mikroorganizmalardan, zararlı gazlardan, solvent buharlardan, ortam havasında askıda duran partiküllerden ve bunlara benzer birçok sebepten meydana gelmektedir. İş yeri havasında bu gibi sebeplerden ötürü tozun miktarları değişmekte olup nerede ne kadar tozun olduğunu gözle görülür şekilde bilememekteyiz. Toz miktarının belirlenebilmesi için toz ölçümleri yapılmalıdır.
İşyeri ortam havasında bulunan tozların analizi için gerekli olan numuneler yetkili personel tarafından örnekleme pompası ile gözenek çapları farklı olan filtreler üzerine toplanır. Laboratuvara ulaşan numuneler gravimetrik analiz yöntemi ile MDHS 14/3 standardına uygun şartlarda analiz edilerek Tozla Mücadele Yönetmeliği’ne göre değerlendirilerek mg/m³ cinsinden rapor halinde sunulur
AYDINLATMA ÖLÇÜMLERİ
Aydınlatma; Çevrenin ve nesnelerin görünmesi için ışık uygulanmasıdır. Sağlıklı görüntünün oluşması ve güvenli bir çalışma ortamı sağlanmasında görsel işlerin rahatlıkla yapılmasında uygun ,güvenilir alan oluşturulmasında en önemli önceliklerden biri aydınlatmadır. Aydınlatma şiddeti arttıkça yapılan işin detayları daha doğru bir şekilde fark edilir ve hata oranı azalması ile beraber çalışan performansında yüksek oranda artış görülmesini etkiler.
Çalışan sağlığı için uygun bir aydınlatma koşullarının sağlanmasında aşağıdaki parametreler dikkate alınmalıdır.
Çalışma alanındaki aydınlatmanın şiddet seviyesi
Çalışma alanında bulunan parlak yüzeylerin dağılımı
İş ekipmanlarının ve çalışan nesnelerin büyüklüğü
İşyeri ortamında bulunan nesnelerden ışığın ne kadar yansıdığı
İşyerindeki nesneler ve çevresindeki alan/arka plan arasındaki kontrast oranı
Çalışma ortamında görülmesi gereken nesnelerin ne kadar zaman da farkedildiği
Çalışanın bilgileri
TERMAL KONFOR ÖLÇÜMLERİ
Termal Konfor; Bir iş yeri ortamında çalışanların büyük çoğunluğunun sıcaklık, nem ,hava akımı, gibi iklim koşulları açısından gerek bedensel, gerekse zihinsel faaliyetlerini sürdürürken belirli bir rahatlık içinde bulunmalarını ifade eder.Kapalı bir ortamda termal konfor rahatlığı belirli bir süre sonra hissedilmeye başlar. İnsanın ortamla ısı alış verişine etki eden dört faktör vardır.
Hava sıcaklığı
Havanın nem yoğunluğu
Hava akım hızı
Radyant ısı
GÜRÜLTÜ ÖLÇÜMLERİ
İŞ HİJYENİ ÖLÇÜMLERİ KİMLER TARAFINDAN YAPILABİLİR?
İşveren, mevzuat gereği işyerinde yaptıracağı iş hijyeni ölçüm, test ve analizlerini çalışma ve sosyal güvenlik bakanlığı tarafından 20.08.2013 tarihinde 28741 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmış iş hijyeni ölçüm, test ve analizi yapan laboratuvarlar hakkında yönetmeliğe göre yetkilendirilmiş laboratuvarlardan seçmelidir. Yetkili laboratuvar tarafından yapılan her bir iş hijyeni ölçüm, test ve analizine ait sonuçlar, doğru, açık, kesin, tarafsız ve iş hijyeni ölçüm, test ve analiz metotlarında belirtilen bütün özel talimatlara uygun bir şekilde rapor haline getirilir.
Kişisel maruziyet ölçümleri sonucunda çıkan sonuçlar raporlarda mesleki maruziyet sınır değerleri ile kıyaslanır. Ancak işyerlerinde gerçekleştirilen ortam ölçümleri sonuçları mesleki maruziyet sınır değerleri ile kıyaslanamaz. İşveren, yapılan ölçümler sonucunda kaynağa yönelik, ortama yönelik veya kişiye yönelik kontrol tedbirleri alarak bu faktörleri yok edecek veya sağlık için kabul edilebilir düzeye indirecek proses yöntemler uygulayarak sağlamalıdır.
İŞ HİJYENİ ÖLÇÜMLERİ NEDEN YAPTIRILMALIDIR?
20/6/2012 tarihli ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun özellikle 10. Maddesi esas alınarak iş veren, iş sağlığı ve güvenliği yönünden risk değerlendirmesi yapmak veya yaptırmakla yükümlüdür. Bu bağlamda iş sağlığı ve güvenliği yönünden çalışma ortamına ve çalışanların bu ortamda maruz kaldığı risklerin belirlenmesine yönelik gerekli kontrol, ölçüm, inceleme ve araştırmaların yapılmasını sağlamalıdır.
İşveren, iş hijyeni ölçüm, test ve analizlerini risk değerlendirmesine bağlı olarak yaptırır. İşyeri ortamının veya işin gereği olarak kişisel maruziyetlerde farklılık oluştuğunda, işyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanının gerekli görmesi halinde iş hijyeni ölçüm, test ve analizleri tekrarlanır.